Kripto para piyasasına dahil olmak isteyen kullanıcıların, en çok karıştırdığı konuların başında jeton (token), kripto para, ve koin (coin) geliyor. Bu üç kripto para biriminin arasındaki farklar ve işlevlerini, kullanıcılar için daha anlaşılabilir olması için kısaca derledik.
KRİPTO PARA (CRYPTOCURRENCY)
Kriptografi ile güçlendirilmiş kripto birimi olan dijital varlıklara kripto para denir. İtibari para karşılığında alıp satılan kripto paralar, aynı zamanda değişim aracı olarak da kullanılabilir. Kripto paralar satış işlemlerinde de kullanılır.
İlk piyasaya çıkan kripto para birimi olan Bitcoin, kripto para piyasasının lideri konumundadır. Herhangi bir otorite, merkez bankaları ya da üçüncü bir tarafa ihtiyaç duymayan, merkeziyetsiz ve denetlenmeyen blok zincirine sahiptir.
Bitcoin blok zincirinde bulunan her kullanıcıda yapılan işlemlerin kaydı dağıtık defterler metoduyla yedeklenir. Herhangi bir kullanıcının hesabına yapılan saldırı, diğer kullanıcıların müdahalesiyle engellenebilir.
Kripto para piyasasında bulunan kripto para birimlerinin bir kısmında arz sınırı vardır. Örnek verecek olursak, Bitcoin’in üretim miktarı 21 milyon adettir. Bu yazı yazıldığında Bitcoin’in 18,9 milyonluk dolaşım arzı vardır. Bir kripto paranın sınırlı sayıda arzının olması, o kripto paraya kullanıcıların ilgisinin artmasına neden olur. Bu durumda kripto varlıkların değerlendirme işlemi daha doğru olur.
KOİN (COIN) NEDİR?
Blok zinciri üzerinde ya da geliştirilen farklı bir ağda bulunan kripto para birimlerine koin(coin) denir. Yukarıda da aktardığımız gibi geliştirilen ilk kripto para Bitcoin’dir. Kendi blok zincirini kullanan Bitcoin’in blok zincirinden birçok kripto para birimi bulunur. ETH, Ethereum blok zincirini kullanırken, XRP ise Ripple ağını kullanır. Birbirinden farklı olan bu blok zincirler madenci sayısı, boyut, hız, kurallar ve verimlilik bakımından birbirine benzemezler. Proje ekipleri oluşturdukları koinleri, üzerinde bulunduğu ağın çalışma yapısına yansıtır.
Bir değişim aracı olarak kullanılan kripto paralar, kendi protokollerinde yer alan güncellemeler ve ağın sonraki yıllarda hakkında alınacak yeni kararlarda söz sahibi olurlar. Örnek vermek gerekirse; belirli miktarda DASH sahibi olan kullanıcılar, ağ hakkında söz sahibi olabilirler.
ETH ağında da kullanım ve geliştirmede yerel ödeme birimi olarak Ethereum kullanılır. Ethereum blok zincirinde kendi jetonlarını oluşturmak isteyen geliştiriciler, işlem ücreti olarak Ethereum öderler.
Hisse Kanıtı (Proof of Stake) sistemine sahip blok zincirinde yer alan kripto para birimlerine, temettü özelliği sunulur. Bu durumda bir miktar kripto para birimini tutan madenciler, ağ işlemlerini doğruladıktan sonra bu işlem karşılığında ödül kazanabilirler.
2009 yılında piyasaya sürülen Bitcoin, ilk kripto paradır. Bitcoin’in ardından çıkan bütün kripto para birimleri, Bitcoin’e alternatif olduğu için altcoin olarak isimlendirilir.
Altcoin ve Bitcoin arasındaki farkları buradan okuyabilirsiniz.
TOKEN (JETON)
Kendi blok zinciri ya da ağı üzerinde inşa edilmeyen kripto para birimlerine jeton yani token denir. Token’lar mevcut blok zincirlerinde çalıştıkları için oluşturulması oldukça hızlı ve kolaydır.
Kripto para piyasasında şu an da en fazla jeton Ethereum blok zincirinde yer alır. ERC-20 standardını kullanan bu jetonlardan en yoğun kullanılanları; Chainlink (LINK), USD Coin (USDC), Tether (USDT) ve Uniswap (UNI) gibi token’lardır.
Teorik olarak jeton olan bazı tokenlerin isminin yanında kelime olarak ‘coin’ bulunmaktadır. Bu kripto para birimleri aslında jetondur fakat isimlerinde coin bulunur. Bu şekilde piyasada bulunan bazı token’lara ise; Enjin Coin, MaidSafe Coin ve Telcoin’i örnek verebiliriz.
Son zamanlarda özellikle sanat dünyasında popülerliği artan bir jeton türü de NFT’lerdir. Sadece kendi türünden herhangi bir jeton ile değiş tokuş yapılan NFT’ler, kriptografik dijital varlıklardır.
NFT’ler; dijital sanat eserleri, oyunlar ve bileşenleri, sanal gerçeklik ürünleri ve birçok dijital ortama aktarılmış her türlü kavram için oluşturulabilir. Bu kavramların sahiplik ve telif hakkı da üreten kişiye aittir. ERC-20 NFT’ler, Ethereum blok zincirinde yer alan en yaygın jetonlardır.
ÖNEMLİ NOT: Bu içerikte kripto para, token ve coin arasındaki farklar en basit haliyle anlatılmıştır. İçerikte yer alan bilgiler yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir.
