Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), enflasyon beklentilerinin çıpalanmasının fiyat istikrarını sağlamada kritik bir ön koşul olduğunu belirtti. TCMB’nin Başdanışmanları Halil İbrahim Aydın, Eren Ocakverdi ve Araştırmacı Velihan Başpınar tarafından hazırlanan “Para Politikası ve Beklentilerin Çıpalanması” başlıklı analiz, Bankanın blog sayfası “Merkezin Güncesi”nde yayımlandı.
Çıpalanma ve Enflasyon İlişkisi
Analizde, enflasyon beklentilerinin çıpalanmasının, fiyat istikrarını sağlamanın önemli bir unsuru olduğu ifade edilerek şu değerlendirmelerde bulunuldu:
- Çıpalanmış bir beklenti ortamında:
- Enflasyon beklentileri merkez bankalarının hedeflerine yakınsar,
- Beklentilerdeki oynaklık azalır,
- Katılımcılar arasındaki farklı tahminler birbirine yakınlaşır.
TCMB, para politikası duruşunu belirlerken beklentilerin düzeyi kadar bu kriterleri de dikkate aldığını belirtti.
Enflasyon Beklentilerinin Çıpalanması Nasıl Ölçülüyor?
Analizde, Türkiye’deki piyasa katılımcıları, firmalar ve hanehalkının enflasyon beklentilerinin çıpalanma durumunu ölçmek için şu kriterler kullanıldı:
- Beklentilerin Sapması:
- Piyasa Katılımcıları Anketi’nde (PKA) yer alan 12 aylık enflasyon beklentilerinin, TCMB’nin enflasyon tahminlerinden hareketli sapması hesaplandı.
- Oynaklık:
- Beklentilerin zaman içindeki değişkenliği ölçüldü.
- Yayılım:
- Anket katılımcılarının tahminlerinin birbiriyle ne kadar yakın olduğu değerlendirildi.
Bu üç ölçüt birlikte değerlendirilerek bileşik bir çıpalama göstergesi oluşturuldu. Ayrıca, İktisadi Yönelim Anketi (İYA) ve Tüketici Eğilim Anketi (TEA) verilerinden yararlanılarak firmalar ve hanehalkı için ayrı bileşik göstergeler de hesaplandı.
2023 ve 2024 Döneminde Çıpalama Bulguları
Analizde, beklentilerin çıpalanmasına yönelik şu bulgular paylaşıldı:
- Sapma Ölçütü:
- Piyasa katılımcılarının enflasyon beklentileri ile TCMB tahminleri arasındaki fark, 2023’ün ikinci yarısından itibaren azaldı ve 2024’ün ikinci yarısında yatay bir seyir izledi.
- Oynaklık:
- Beklentilerin zaman içindeki oynaklığı, fiyatlama davranışlarının bozulduğu yüksek enflasyon ortamında sık güncellenebiliyor. Ancak yakın dönemde oynaklık ölçütünün gerileme eğiliminde olduğu gözlemlendi.
- Yayılım:
- Katılımcılar arasındaki tahminlerin birbirine yakınlaşma oranı, zamanla belirgin şekilde artış gösterdi.
Analizde, “Farklı katılımcıların beklentileri arasındaki uzlaşının artması, beklentilerin çıpalanmasını desteklemektedir.” ifadesine yer verildi.
Firmalar ve Hanehalkında Çıpalama Eğilimi
Piyasa katılımcılarının enflasyon beklentilerine kıyasla, firmalar ve hanehalkının beklentilerinin daha sistematik şekilde yukarı yönlü ve oynak olduğu belirtildi. Ancak bu kesimlerde de çıpalanma eğiliminin güçlendiği vurgulandı.
Bileşik göstergeler, 2021’in son çeyreğinde bozulmaya başlayan çıpalamanın, 2023 yaz döneminden itibaren uygulanan sıkı para politikası ile iyileşme kaydettiğini ortaya koydu.
TCMB’nin Değerlendirmesi ve İleriye Dönük Beklentiler
Analizin sonuç kısmında şu değerlendirmeler yapıldı:
- 2023’ün ikinci yarısından itibaren sıkı para politikası ile birlikte enflasyon beklentilerinin seviyesi ve dağılımında olumlu gelişmeler görülmekte.
- Çıpalama ölçütlerinde kaydedilen iyileşmenin devam etmesi, fiyat istikrarının sağlanmasını ve korunmasını destekleyecektir.
Bu analiz, TCMB’nin fiyat istikrarını sağlama yolunda beklentilerin yönetimine verdiği önemi ve bu süreçte sıkı para politikası araçlarını nasıl kullandığını bir kez daha ortaya koyuyor.
