Türkiye’de milyonlarca emekliyi ilgilendiren emeklilik sisteminde köklü değişiklikler yapılması planlanıyor. Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında önerilen bu düzenlemeler, emekliliği teşvik etmektense, çalışma sürelerini artırmayı hedefliyor.
Bu değişikliklerin, çalışanların daha yüksek maaşlar elde etmelerini sağlayacağı belirtiliyor. Şu anda, Türkiye’de 1.8 çalışana bir emekli düşerken, bu oran 4 çalışana 1 emekli şeklinde olmalıdır. Mevcut dengesizlik, sosyal güvenlik sistemini zora sokmakta ve emeklilerin maaşlarını olumsuz etkilemektedir.
Sosyal Güvenlik Sisteminde Kapsamlı Değişiklikler
OVP’de emeklilik sistemi ve maaş hesaplama yöntemlerinde bir dizi reform planlanıyor. Yeni modelle, sigortalıların sistemde daha uzun süre kalmaları teşvik edilecek. OVP’de yer alan ifadelere göre, “Sosyal güvenlik sisteminde kişilerin daha uzun süre istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyeti ve aktüeryal dengeyi önceleyen düzenlemeler gerçekleştirilecektir.”
Bu doğrultuda, emeklilik maaşlarını belirleyen parametrelerde değişiklikler öngörülüyor. Artık sadece yatırılan primler değil, aynı zamanda çalışma gün sayıları da maaşı etkileyecek. Bu, emeklilikte daha yüksek maaş almak isteyenlerin sistemde daha uzun süre kalmayı tercih etmesini sağlayacak.
Mevcut Maaş Hesaplama Yöntemlerinde Değişiklikler
Günümüz emeklilik sisteminde maaşlar, üç ayrı dönem için hesaplanıyor: 1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası. Emeklilik maaşları, dilekçe tarihine göre belirlenen güncelleme katsayısı ile çarpılarak hesaplanıyor. Bu hesaplamalarda şu faktörler etkili oluyor:
- Sigortalının ödediği primler (SPEK: Sosyal Güvenlik Prime Esas Kazanç)
- Üç dönem için aylık bağlama oranları
- Önceki yılın güncelleme katsayısı
- Önceki yılın enflasyon oranı
- Önceki yıl büyümenin yüzde 30’u
- O yılın enflasyon artışları
Aylık Bağlama Sistemi ve Enflasyon Artışları
Yeni düzenlemeler kapsamında, aylık bağlama sistemindeki karmaşanın sadeleştirilmesi hedefleniyor. Ayrıca, Ocak ve Temmuz aylarında yapılan enflasyon artışlarının yeniden düzenlenmesi planlanıyor. Çalışan-emekli oranındaki aktüeryal dengenin sağlanması ve sistemde kalmanın emekli aylığı açısından daha cazip hale getirilmesi de öncelikli konular arasında yer alıyor.
2024’ün Üçüncü Çeyreği ve Maaş Güncelleme Katsayıları
Yeni düzenlemelerin tarih olarak 2024’ün üçüncü çeyreğinde uygulanması öngörülüyor. Teknik çalışmalar sonucunda taslakların ortaya çıkması bekleniyor ve düzenlemelerin yeni yasama döneminde gündeme gelmesi planlanıyor. Ayrıca, dilekçe tarihinin emekli maaşını değiştirdiği belirtiliyor. Örneğin, 2024 yılında uygulanacak güncelleme katsayısı, 2023 yılı enflasyon ve büyüme oranları dikkate alındığında, 2025’teki katsayıdan yüksek olacak. Bu, 2024’te dilekçe veren bir sigortalının, 2025’te emekli olacak bir sigortalıya göre yaklaşık %30 daha fazla maaş almasını sağlayacak. Yeni sistemle, güncelleme katsayılarının sabitlenmesi ve yıldan yıla maaş farklılıklarının ortadan kalkması öngörülüyor.
